पुंगनुर गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: आंध्रप्रदेश
वजन: गाय:१२० किलो
उंची: गाय:९० सेंमी
आयुर्मान: १८ ते २० वर्षे
हा गोवंश दुहेरी हेतूचा म्हणून ओळखला जातो. बैल शेतीकामासाठी उत्तम असून, गाय सुद्धा दिवसाला ३ ते ५ लिटर दूध देते. अजून दुसरे वैशिष्ट्य म्हणजे सामान्य गायीच्या दूध फॅट ३ ते ४ टक्के असते, परंतु पुंगनुर गायीच्या दुधात ८ टक्क्यां पर्यंत फॅट आढळते .पुंगनुर गोवंशाचा रंग हा पांढरा किंवा फिक्कट राखाडी असतो. रुंद कपाळ आणि मध्यम ते छोटी शिंगे आणि लहान पण काटक पाय असतात. दोन्ही शिंगांचा आकार एक समान नसतो. पुढील पायांपेक्षा मागील पाय लहान असतात. त्यामुळे शरीराचा आकार पुढून मागे उतरता दिसतो.
.
पुलिकुलम गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: शिवगंगा, मदुराई,विरुधु नगर जिल्हात (तामिळनाडू)
वजन: गाय:२०८ किलो (४६० पौंड)
उंची: गाय:११२ सेंमी
आयुर्मान: १८ ते २० वर्षे
पुलिकुलम हा एक शुद्ध भारतीय गोवंश असून हा मुख्यतः तामिळनाडू राज्यातील बैलांशी संबंधित असलेल्या जल्लीकट्टु खेळासाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरल्या जात होता. जलीकट्टू खेळास सर्वोच्च न्यायालयाने इ.स. २०१४ मध्ये भारतात बंदीचा आदेश दिलेला आहे.
पोंवार गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: उत्तरप्रदेश
वजन: गाय:२२५ किलो
उंची: गाय:११० सेंमी
आयुर्मान: १८ ते २० वर्षे
पोंवार हा गोवंश प्रामुख्याने गतीमान व मजबूत असतो. त्यामुळे शक्यतो आजार या गोवंशात क्वचितच आढळतात.या गोवंशाचे गोवंशाचे उत्पत्तीस्थान उत्तर प्रदेशातील पीलीभीत जिल्ह्यातील पूरणपूर तालुक्यातील पोनवार याठिकाणी या आढळते. पीलीभीत, लखीमपूर, खेरी या जिल्ह्याच्या आसपास हा गोवंश पाळला जातो.पोंवार हा गोवंश मध्यम दुधारू असून याचा उपयोग मुख्यत्वेकरून शेतीची कामे व भारवाही कामांसाठीच केला जातो. हा गोवंश अत्यंत रागीट असतो.
पोडा थिरूपा गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: तेलंगणा
वजन: गाय:३५० किलो
उंची: गाय:१२५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
तेलंगणा राज्यातील नागरकुर्नूल जिल्हा हा या जातीचा प्रजनन केंद्र आहे. बैल शक्तिशाली आहेत आणि जड नांगरणी आणि जड ओझे वाहून नेण्यासाठी खूप चांगले आहेत. ते जलद आणि चपळ आहेत. पोडा थुरपू जातीची दुष्काळी परिस्थिती सहन करण्याची क्षमता उत्तम आहे आणि कमी चारा आणि पाण्याच्या उपलब्धतेत ती टिकून राहू शकते. या प्राण्यांचा जंगली आणि आक्रमक स्वभाव जंगलातील भक्षकांपासून स्वतःचे संरक्षण करण्यासाठी उपयुक्त आहे. .
बरगूर गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: पश्चिम तामिळनाडू
वजन: गाय:३५० किलो
उंची: गाय:१३५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
हा शुद्ध भारतीय गोवंश आहे. हा मुख्यतः पश्चिम तामिळनाडूच्या इरोड जिल्ह्यातील अंथियुर तालुक्यातील बरगूर पहाडी क्षेत्रात मोठ्या प्रमाणात आढळतो. नीट निगा राखल्यास बरगूर गाय दिवसाला तीन लिटरपर्यंत दूध देऊ शकते. ग्रामीण भागात या गायीचे दूध आरोग्यासाठी उत्तम मानले जाते. हा गोवंश थोडा तापट असल्याने यांना काळजीपूर्वक हाताळावे लागते. एकदा रुळले की मग हे बैल शेती कामासाठी आणि अवजड कामासाठी अतिशय उपयुक्त ठरतात.
बद्री गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: उत्तराखंड
वजन: गाय:२०० किलो
उंची: गाय:१२० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
उत्तराखंडमधील नैनिताल, अल्मोरा, बागेश्वर, पिथौरागढ, चंपावत, पौरी गढवाल, टिहरी गढवाल, रुद्रप्रयाग, उत्तरकाशी आणि चमोली जिल्ह्यांचा या प्रजनन क्षेत्रात समावेश होतो. प्राणी डोंगराळ प्रदेश आणि हवामानाच्या परिस्थितीशी उत्तम प्रकारे जुळवून घेतात आणि चालताना त्यांची चाल संतुलित असते. सामान्य रंग काळा, तपकिरी किंवा राखाडी असतो, परंतु स्त्रियांमध्ये क्वचितच पांढरा रंग दिसतो. शिंगे वक्र-वर आणि आतील बाजूस असतात. बहे. बद्री गाईचे प्रति दुग्धपान सरासरी दूध उत्पादन 632 किलो (547 ते 657 किलो पर्यंत) असते ज्यामध्ये सरासरी दुधाची चरबी 4% असते (3.6 ते 4.4% पर्यंत)
बचौर गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: मधुबनी, दरभंगा, सीतामढी (बिहार)
वजन: गाय:२४३ किलो
उंची: गाय:११०.४१ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
याचे बहुतेक शारीरिक लक्षणे हरियाना गोवंशाशी मिळतेजुळते आहेत. हा गोवंश माफक आणि लहान आकाराचा असून, याचा रंग सहसा पांढरा किंवा राखाडी असून याच्या अंगावर काळ्या रंगाचे ठिपके असतात. या गोवंशाचे डोके तुलनेने छोटे असून मोठे आणि सपाट कपाळ असते. या गोवंशाचे डोळे असून कान मध्यम, टोकदार आणि सावध असतात. या गोवंशाची शिंगे लहान असून बाहेरच्या बाजूला वळून सहसा खाली उतरती असतात.
बिंझारपुरी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: बिंझारपूर( ओरिसा )
वजन: गाय:२०७ किलो
उंची: गाय:१०७ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
ही जनावरे दूध आणि खतासाठी आणि मसुद्यासाठी देखील राखली जातात. ही जनावरे उष्णता आणि दुष्काळ सहन करणारी आहेत. ते उत्कृष्ट मसुदा प्राणी आहेत आणि कृषी कार्यात खूप सक्रिय आहेत. ओरिसातील जास्तीत जास्त लहान आणि भूमिहीन शेतकरी ही गुरे त्यांच्या अनन्य उपयुक्ततेमुळे सांभाळतात.प्रति दुग्धपान दूध उत्पादन 915 किलो ते -1350 किलो पर्यंत असते.
बेलाही गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: हरियाणा
वजन: गाय:२६७ किलो
उंची: गाय:११७ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
लाही गाय दररोज सुमारे 3.25 किलो दूध देते. या जातीचे नाव 'बेलाहा' या शब्दावरून ठेवण्यात आले आहे - रंगांच्या मिश्रणाचे वर्णन करण्यासाठी वापरला जाणारा शब्द. बेलाहीचा प्रजनन मार्ग हरियाणा राज्यातील शिवालिकच्या पायथ्याशी आहे आणि त्यात हरियाणातील अंबाला, पंचकुला, यमुनानगर जिल्हे आणि चंदीगड यांचा समावेश आहे. हे कठोर, टिकाऊ गुरे आहेत, एंडो-एक्टोपॅरासाइट्स आणि इतर सांसर्गिक रोग आणि स्तनदाह यांना प्रतिरोधक आहेत.
मलनाड गिड्डा गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: कर्नाटक
वजन: गाय:१५० किलो
उंची: गाय:१०५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
कर्नाटकातील मलनाड या पश्चिमी पर्वतीय क्षेत्रावरून मलनाड गिड्डा असे याचे नाव पडले. अर्थात डोंगराळ प्रदेशात राहणारा बुटका गोवंश. कन्नड भाषेत या गोवंशाला उरदना आणि वर्षगंधी असे पण म्हणले जाते. हा गोवंश उंचीला बुटका असून, शरीराने मजबूत आणि काटक असतो. रंग गडद काळपट लाल ते तपकिरी असून क्वचितच अंगावर पांढरे डाग असतात. शिंग लहान असून पाठीमागे बाहेर वळलेले असते. तसा हा गोवंश जरा जास्तच शांत किंवा लाजाळू मानला जातो.
मालवी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: मध्यप्रदेश
वजन: गाय:४०० किलो
उंची: गाय:१२० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
मालवी हा शुद्ध भारतीय गोवंश असून हा मुख्यतः पश्चिमी मध्यप्रदेशच्या माळवा प्रांतात आढळतो. या गोवंशाला स्थानिक भाषेत मंथनी किंवा महादेवपुरी असे सुद्धा म्हणतात. मालवी गोवंशाचा 'आगर, जिल्हा शाजापूर, मध्यप्रदेश येथील शासकीय पशु संगोपन केंद्रावर जवळपास ५० वर्षे बारकाईने अभ्यास केला गहा गोवंश मजबूत आणि मध्यम आकाराचा असून विशेष करून खडबडीत रस्त्यावर चालण्यास अतिशय उपयुक्त ठरतो. राष्ट्रीय डेरी विकास बोर्डाच्या (NDDB) निकषानुसार हा मशागतीचा गोवंश म्हणून ओळखला जातो. परंतु विशेष लक्ष दिल्यास गायीची दुध देण्याची क्षमता वाढते.
मेवाती गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: हरियाणा
वजन: गाय:४०० किलो
उंची: गाय:१५० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
मेवाती गाय किंवा कोसी गाय हा एक शुद्ध भारतीय गोवंश गोवंश आहे. या गोवंशाचे नाव हरियाणा राज्यातील मेवात जिल्ह्यावरून पडले आहे. हा गीर आणि हरियाणवी जातींच्या जवळचा असल्याचे मानले जाते. हा गोवंश जवळजवळ सर्वत्र पांढऱ्या रंगाचा असतो आणि क्वचितच त्यावर तपकिरी छटा देखील आढळतात. उत्तम दुग्धोत्पादन आणि मशागतीसाठी उपयुक्त असल्यामुळे ही दुहेरी उद्देशाची जात मानली जाते. बैल त्यांच्या सामर्थ्य आणि सहनशक्तीसाठी ओळखले जातात आणि ते शेतीकामासाठी आणि बैलगाडीसाठी वापरले जातात.
मोतू गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: ओरिसा
वजन: गाय:१३८ किलो
उंची: गाय:१३० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
मोतू गाय हा एक शुद्ध भारतीय गोवंश असून हा मुख्यतः ओरिसातील मलकनगिरी जिल्ह्यातील मोतू, कालीमेला, पोडिया आणि मलकनगिरी भागात आढळणारा बुटका गोवंश आहे.
जरी या जातीचा आकार लहान असला तरी, या मजबूत बांधलेल्या गुरांचा उपयोग डोंगराळ आणि वाळलेल्या प्रदेशात मसुद्यासाठी केला जातो. या जातीला उत्कृष्ट दुष्काळ आणि उष्णता सहन करण्याची क्षमता आहे आणि त्यामुळे हा गोवंश मशागत, दूध आणि खत यासाठी जोपासला जातो. कोया जमातींमध्ये या गुरांच्या संगोपनातून मिळणारे शेण हे महत्त्वाचे उत्पादन मानले जाते.
राठी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: बिकानेर, गंगानगर, जैसलमेर, हनुमानगढ (राजस्थान)
वजन: गाय:२९५ किलो
उंची: गाय:११४ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
राठी किंवा राठ हा शुद्ध भारतीय गोवंश असून हा मुख्यतः राजस्थान आढळतो. बहुतेक ठिकाणी राठी आणि राठ असे दोन वेगवेगळे उपप्रकार गणले जातात. हा गोवंश राजस्थान मधील बिकानेर जिल्ह्यातील राठ म्हणून ओळखल्या जाणाऱ्या प्रांतात मोठ्या प्रमाणात आढळतो. येथील राठ नावाच्या भटक्या मुस्लिम जमाती ने याचे मोठ्या प्रमाणावर संगोपन केले आहे, त्यामुळे या गोवंशाला 'राठी' किंवा 'राठ' असे नाव पडले.
लडाखी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: लेह, लडाख आणि कारगिल
वजन: गाय:१५० किलो
उंची: गाय:११० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
या जातीचे दूध स्थानिक लोकांसाठी, विशेषतः हाडे गोठवणाऱ्या हिवाळ्यात एक महत्त्वाचा प्रथिनांचा स्रोत म्हणून काम करते. दुधात चरबीची टक्केवारी जास्त असल्याने, ते लोणी आणि चुरपी तयार करण्यासाठी वापरले जाते; जो स्थानिक पारंपरिक आहाराचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
ही गाय अत्यंत थंड वातावरणात सहज टिकून राहते.
सरासरी १.५ ते २ लिटर दूध देते, ज्यामध्ये उच्च पोषणमूल्य आणि औषधी गुणधर्म असतो.
लहान आकाराचे आणि दाट केसांनी झाकलेले शरीर.
उष्णतेपासून बचाव करण्यासाठी दाट लोकरयुक्त केस असतात.
लखीमी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: आसाम
वजन: गाय:२५० किलो
उंची: गाय:१२५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
लखीमी गाय सरासरी २ ते ४ लिटर दूध देते.
दुधामध्ये औषधी गुणधर्म असून ते अधिक पोषणमूल्ययुक्त असते.
लखीमी गाय रोगप्रतिकारक शक्तीने युक्त आहे आणि उष्ण हवामानात सहज टिकते.
मध्यम आकार, लहान डोके, आणि मजबूत पाय.
बैल प्रजाती शेतीसाठी आणि वाहतुकीसाठी उपयुक्त आहेत.
लाल कंधारी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: नांदेड
वजन: गाय:३५० किलो
उंची: गाय:१३५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
ही जात तिच्या गडद लालसर रंगामुळे आणि मजबूत शरीररचनेसाठी ओळखली जाते. लाल कंधारी गाय उष्ण हवामानात टिकून राहते आणि आजारांना कमी बळी पडते. तिचे दूध उत्पादन दररोज २ ते ४ लिटरपर्यंत असते, जे पोषणमूल्याने समृद्ध असते. ही गाय शेतीसाठी उपयुक्त असून तिच्या बैलांना शेतीकामासाठी तसेच वाहतुकीसाठी मोठ्या प्रमाणावर वापरले जाते. तिच्या उष्णतेला सहन करण्याच्या क्षमतेमुळे आणि कमी देखभालीसाठी ती ग्रामीण भागात खूप लोकप्रिय आहे.
लाल पूर्णिया गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: बिहार
वजन: गाय:२५० किलो
उंची: गाय:१२५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
ही गाय लालसर तपकिरी रंगाची असते आणि तिच्या मजबूत शरीररचनेसाठी ओळखली जाते. लाल पूर्णिया गाय प्रतिकूल हवामानातही टिकते आणि तिला फार कमी देखभाल लागते. दूध उत्पादन साधारणतः दररोज १.५ ते ३ लिटर असते, ज्यामध्ये उच्च पोषणमूल्य असते. ही जात शेतीकामासाठी तसेच बैलांच्या माध्यमातून वाहतुकीसाठी उपयुक्त आहे. ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांमध्ये तिची लोकप्रियता तिच्या सहनशीलतेमुळे आणि कमी खर्चिक व्यवस्थापनासाठी आहे.
लाल सिंधी गाय
स्थिती: पाळीव
आढळस्थान: भारत, पाकिस्तान, बांगलादेश आणि श्रीलंका
वजन: गाय:४०० किलो
उंची: गाय:१४० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
लाल सिंधी गाय तिच्या गडद लालसर रंगासाठी आणि उच्च दूध उत्पादन क्षमतेसाठी प्रसिद्ध आहे. ती दररोज सरासरी ८ ते १२ लिटर दूध देते, आणि तिच्या दुधामध्ये फॅटची टक्केवारी जास्त असते, त्यामुळे ते पौष्टिक आणि बाजारात अधिक मागणी असलेले असते. ती उष्ण हवामानाला चांगल्या प्रकारे सहन करते आणि रोगप्रतिकारक शक्तीने युक्त असल्यामुळे फारशा आजारांना बळी पडत नाही. ही जात शेतीसाठी आणि दुग्धव्यवसायासाठी अत्यंत उपयुक्त मानली जाते, आणि तिच्या टिकाऊपणामुळे ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांमध्ये खूप लोकप्रिय आहे.
लोहानी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: बलुचिस्तान
आढळस्थान: बलुचिस्तान , भारत आणि पाकिस्तान
वजन: गाय:३०० किलो
उंची: गाय:१३५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
लोहानी गाय गडद तपकिरी किंवा लालसर रंगाची असून तिच्या मजबूत शरीररचनेसाठी ओळखली जाते. ही गाय उष्ण आणि दमट हवामानात सहज टिकते आणि अतिशय कमी देखभाल लागते. तिच्या दुधाचे उत्पादन दररोज सरासरी २ ते ४ लिटर असते, आणि त्यात उच्च पोषणमूल्य असते. ही जात शेतीसाठी तसेच वाहतुकीसाठी उपयुक्त आहे. तिच्या प्रतिकारशक्तीमुळे आणि कठीण परिस्थितीत टिकाव ठेवण्याच्या क्षमतेमुळे ती ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांसाठी आदर्श मानली जाते.
वेचुर गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: केरळ
वजन: गाय:१५० किलो
उंची: गाय:९० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
वेचुर गाय तिच्या लहान आकारासाठी प्रसिद्ध असून उष्णकटिबंधीय हवामानात टिकण्याची क्षमता राखते. ती दररोज सरासरी १.५ ते ३ लिटर दूध देते, ज्यामध्ये जास्त फॅट आणि औषधी गुणधर्म असतात. कमी चारा आणि पाण्यावरही ती सहज टिकते, ज्यामुळे ती कमी खर्चिक आहे. ही जात दुग्ध व्यवसायासाठी उपयुक्त असून पर्यावरणपूरक शेतीतही तिचा उपयोग केला जातो. वेचुर गाय तिच्या उच्च प्रतिकारशक्तीसाठी ओळखली जाते, आणि ती कमी आजारी पडते, त्यामुळे शेतकऱ्यांमध्ये ती खूप लोकप्रिय आहे.
श्वेत कपिला गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: ओडिशा
वजन: गाय:३२० किलो
उंची: गाय:१३५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
ही गाय उष्ण हवामानात सहज टिकते आणि कमी देखभाल लागत असल्यामुळे ती ग्रामीण भागातील शेतकऱ्यांमध्ये लोकप्रिय आहे. तिचे दूध उत्पादन दररोज सरासरी २.५ ते ४ लिटर असते, आणि तिच्या दुधामध्ये पोषणमूल्य अधिक असते. श्वेत कपिला गाय तिच्या उच्च रोगप्रतिकारक क्षमतेसाठी ओळखली जाते, ज्यामुळे ती फारशी आजारी पडत नाही. तिचा उपयोग प्रामुख्याने दुग्धव्यवसायासाठी तसेच शेतीसाठी केला जातो, आणि ती शेतकऱ्यांसाठी एक आर्थिकदृष्ट्या फायदेशीर पर्याय आहे. आहे.
साहिवाल गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: पंजाब
वजन: गाय:३२० किलो
उंची: गाय:१४० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
साहिवाल गायीच्या अनन्य वैशिष्ट्यांमुळे, सहिवाल जातीची विस्तृत प्रमाणात देश व प्रदेशात निर्यात केली जाते. 1950च्या दशकाच्या सुरुवातीला साहिवाल जातीने न्यू गिनीमार्गे ऑस्ट्रेलिया गाठली. ऑस्ट्रेलियामध्ये सुरुवातीच्या काळात दुहेरी हेतूने सहिवाल जातीची निवड केली गेली. ऑस्ट्रेलियन दोन उष्णकटिबंधीय दुग्ध प्रजाती, ऑस्ट्रेलियन मिल्किंग झेबू आणि ऑस्ट्रेलियन फ्रिशियन सहिवाल या दोहोंच्या विकासासाठी महत्त्वाची भूमिका बजावली.
सीबी भगनारी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: बलुचिस्तान
वजन: गाय:५०० किलो
उंची: गाय:१५० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
प्रतिकूल परिस्थितीत देखील सहज टिकणारी ही जात आहे. ० ते ५०°C पर्यंत बदलत असणाऱ्या तापमानाचा सामना करण्यासाठी ही जात प्रसिद्ध आहे. गुरांना मुख्यतः हिरवा चारा आणि ज्वारीचा कडबा दिला जातो. त्याच सोबत चांगले वजन वाढावे म्हणून गहू, बार्ली, बाजरी यांचा समावेश होतो. इतर पूरक पदार्थांमध्ये देशी तूप, दूध, दही, मोहरीचे तेल आणि कधीकधी अंडी यांचा देखील समावेश होतो.
सिरी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: सिक्कीम, पश्चिम बंगाल, भूतान आणि नेपाळ
वजन: गाय:३६३ किलो
उंची: गाय:११९ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
हा गोवंश स्वभावाने शांत आणि गरीब असतो. यांच्याकडे पाहिल्यावर हॉल्स्टिन किंवा फ्रिशियन या परदेशी गोवंशाची झलक दिसते. थोडी जास्त काळजी घेतल्यास या गायी ४ ते ७ लिटर पर्यंत दूध देतात.सिरी हा आकाराने मध्यम ते मोठा गोवंश आहे. याचा चेहरा चौरस, थोडा पसरट आणि चपटा असतो. कान मध्यम, फुगीर आडवे आणि टोकदार असतात.
हल्लीकर गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: म्हैसूर जिल्हा (पेरियापट्टांना), रामानगर जिल्हा (मागडी, कनकपुरा), मंड्या जिल्हा (नागामंगला)
वजन: गाय:२०५ किलो
उंची: गाय:१४० सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
ही गाय तिच्या मजबूत शरीररचनेमुळे आणि दीर्घकाळ काम करण्याच्या क्षमतेमुळे ओळखली जाते. हल्लीकर गाय शेतीकामासाठी विशेषतः बैलांच्या उपयोगासाठी प्रसिद्ध आहे, कारण ती अत्यंत सहनशक्तीपूर्ण आणि मेहनती आहे. तिचे दूध उत्पादन दररोज सरासरी ५ ते ८ लिटरपर्यंत असते आणि त्यात उच्च दर्जाचे फॅट असते, ज्यामुळे ते पौष्टिक मानले जाते. ही जात उष्ण हवामानात टिकते, रोगप्रतिकारक शक्ती चांगली असल्यामुळे आजारपणाचे प्रमाण कमी असते. कर्नाटक सरकारने हल्लीकर गायींना “राज्य गोवंश” म्हणून सन्मान दिला आहे, आणि ही जात दुग्धव्यवसायासोबतच शेतीसाठीही आदर्श मानली जाते.
हरियाणा गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: हरियाणा
वजन: गाय:४५० किलो
उंची: गाय:१४५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
हरियाणा गाय रंगाने प्रामुख्याने पांढरी किंवा राखाडी असते, डोळ्याभोवती काळसर रंग, आणि मजबूत अंगकाठी असते. ही गाय उष्ण हवामानात सहज टिकते आणि कमी देखभाल लागते. दूध उत्पादन सरासरी ५ ते ८ लिटर प्रति दिवस इतके असते, आणि तिच्या दुधामध्ये उच्च फॅट (५% ते ५.५%) असते. ही जात शेतीकामासाठी अत्यंत उपयुक्त असून, तिच्या बैलांचा उपयोग नांगरणी आणि वाहतुकीसाठी मोठ्या प्रमाणावर केला जातो. हरियाणा गाय ही शुद्ध देशी जात असून तिचे संगोपन ग्रामीण भागातील शेती व दुग्धव्यवसायात फायदेशीर मानले जाते.
हिसार गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: हरियाणा
वजन: गाय:५५० किलो
उंची: गाय:१४५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
हिसार गाय ही प्रत्यक्षात स्वतंत्र देशी जात नाही, तर हिसार (हरियाणा राज्यातील एक महत्त्वाचे पशुवैद्यकीय आणि कृषी संशोधन केंद्र) येथे विकसित करण्यात आलेले किंवा अभ्यासले गेलेले भारतीय गोवंशांचे मिश्र प्रकार किंवा सुधारित गायींचे प्रकार असतात. त्यामुळे "हिसार गाय" हा शब्द सहसा हिसार येथे सुधारित करण्यात आलेल्या गायींच्या जातींसाठी वापरला जातो.
हिसारमध्ये विशेषतः साहिवाल, थरपारकर, हरियाणवी आणि गीर या देशी गायींचे संगोपन, सुधारणा आणि दुग्ध उत्पादनासाठी लागणाऱ्या संशोधनाचे काम होते. यामध्ये काही वेळा देशी गाय व परदेशी जात (जसे की Holstein Friesian किंवा Jersey) यांचे संकरण करून दूध उत्पादन वाढवणाऱ्या गायी तयार केल्या जातात.
हिमाचली पहाडी गाय
स्थिती: पाळीव
मूळ देश: भारत
आढळस्थान: हिमाचल प्रदेश
वजन: गाय:२०० किलो
उंची: गाय:११५ सेंमी
आयुर्मान: १२-१५ वर्षे
हिमाचली पहाडी गाय ही लहान शरीराची, सहनशील, आणि थंड हवामानात सहज टिकणारी जात आहे. ती खडतर आणि उंचसखल डोंगराळ भागांमध्ये सहज हालचाल करू शकते. तिच्या दुधाचे प्रमाण कमी – साधारणतः १.५ ते ३ लिटर प्रति दिवस असते, पण त्यात उच्च फॅट आणि औषधी गुणधर्म असतात. या गायी आजारांना कमी बळी पडतात आणि स्थानिक वातावरणाशी पूर्णपणे जुळवून घेतात. त्यामुळे कमी देखभाल लागणारी ही गाय हिमाचलमधील लहान शेतकरी आणि दुर्गम भागात राहणाऱ्या लोकांसाठी अत्यंत उपयुक्त ठरते.